11 Νοέμβρη 1718: «…έπεσεν αστραποπελέκι στο μουνιτζηό στο παλεό κάστρο …»

11 Νοέμβρη 1718: «…έπεσεν αστραποπελέκι στο μουνιτζηό στο παλεό κάστρο …»

Τη νύχτα 10 προς 11 Νοέμβρη 1718 (έ.π.) δυνατή θύελλα επικρατούσε στην Κέρκυρα. Ραγδαία βροχή πλημμύρισε τα πάντα ενώ τα αστραπόβροντα κατατρόμαζαν όσους ξύπναγαν. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα κεραυνός χτύπησε τη μπαρουταποθήκη της Καμπάνας στην Ακρόπολη. Οι φλόγες μεταδόθηκαν και στις δύο διπλανές μπαρουταποθήκες που περιείχαν κάπου 3000 βαρέλια μπαρούτη. Οι βροντές και ο κρότος της έκρηξης ακούστηκαν μέχρι την απέναντι Ήπειρο. Όσοι έπλεαν κοντά απομακρύνονταν από τη γη όπου φαινόταν να ρέει πύρινος ποταμός. Το έδαφος σείστηκε, έπεσαν τα οικοδομήματα γύρω από την Ακρόπολη, γκρεμίστηκαν τα οικήματα των κάτω τειχών. Βροχή από πέτρες και αναμμένα αντικείμενα έπεσαν στην πόλη σκοτώνοντας κόσμο, ενώ πανύψηλα κτίρια σχίστηκαν και έπεσαν. Σωρός από ερείπια τα ψηλά τείχη του Παλιού Φρουρίου, ενώ ο βράχος της Ακρόπολης σχίστηκε.
Το ανάκτορο του Προνοητή ανατινάχτηκε θάβοντας στα ερείπιά του το Γενικό Προνοητή Ανδρέα Πιζάνη, την οικογένειά του και άλλα 60 άτομα. Οι φλόγες έκαψαν καταλύματα, σταθμούς, στρατώνες, αποθήκες και δέντρα. Πολλοί βρίσκονταν πεθαμένοι ή τραυματισμένοι κάτω από τα ερείπια, ενώ άλλοι είχαν εκσφενδονιστεί στη θάλασσα και παράδερναν στα κύματα.
Μεγάλη ήταν η ζημιά στην πόλη και βαρύτατη στο Μαντράκι όπου οι πέτρες πέφτοντας σκότωσαν ή πλήγωσαν πολλούς ναύτες. Τέτοια ήταν η εκτόνωση από την έκρηξη, ώστε τα νερά της θάλασσας δημιούργησαν δίνη και παράσυραν στο βυθό αύτανδρες τέσσερις γαλιότες και μια γαλέρα. Τα υπόλοιπα σκάφη έπαθαν πολλές ζημιές από τη δίνη και από τις πέτρες που έπεσαν με δύναμη.

Η οχύρωση της Κέρκυρας όπως είχε διαμορφωθεί στα μέσα του 18ου αιώνα

Να πως περιγράφεται το γεγονός σε χειρόγραφο της εποχής:

"..., την ημέραν ξημερώνοντας του αγίου μηνά, έπεσεν αστραποπελέκι στο μουνιτζηό στο παλεό κάστρο, και επέσανε λογιάζο δύο και εκάηκε το κάστρο και όλα τα σπήτια και εξεθεμελιόθηκε το κενεραλάτο όλο και εσκοτόθηκε ο καπετάν γκενεράλης πιζάνης, άλοι πολότατοι, και όλη η Τζητανδέλα ανακατογυρίστηκε, και όλα τα σπίτια του Κάστρου, άλλα επέσανε και άλα εκατακρεμηστίκανε, και επίγε και φωτιά στον άγιο Σπυρίδωνα και μόνον έκαψε το κανδύλι, οπού εχάρισε ο πιζάνης γκενεράλης, και ήτον θαύμα μέγα, και ο θεός και ο μέγας σπυρίδων να μη μας δώση άλη πέδευσιν".

Η έκρηξη προκάλεσε συνολικά γύρω στους χίλιους θανάτους και τραυματισμό πεντακοσίων ατόμων. Στο αρχείο της Καθολικής Αρχιεπισκοπής Κερκύρας σώζεται μέχρι σήμερα το βιβλίο πράξεων όπου είναι καταχωρημένα τα ονόματα των νεκρών (οι πηγές διαφέρουν και δίνουν αριθμό νεκρών από 900 ως 2000).
Η χρηματική ζημία του δημοσίου και των ιδιωτών υπήρξε ανυπολόγιστη, ενώ τα οχυρωματικά έργα που επρόκειτο να εκτελεστούν με πρόταση του Σούλεμπουργκ μετά την πολιορκία του 1716 καθυστέρησαν για πολύ καιρό (σημειώνεται ότι τον Ιούλη εκείνης της χρονιάς είχε λήξει ο τελευταίος Βενετοτουρκικός πόλεμος με τη συνθήκη του Πασάροβιτς και στην Κέρκυρα βρίσκονταν πολυάριθμες στρατιωτικές και ναυτικές δυνάμεις). Οι σύνδικοι της Κοινότητας όρισαν να χορηγηθούν τροφές και καταφύγια στους άστεγους και τους τραυματίες, ενώ η Ενετική Γερουσία έδωσε αμέσως συντάξεις και χορηγίες στους πληγέντες.
Στις ληξιαρχικές πράξεις των εκκλησιών των ημερών εκείνων υπάρχουν αρκετές που αφορούν θανάτους από την έκρηξη, όπως:
 

1718 Νοεμβρίου 28 
Απότυχε της παρούσης ζωής ο πέτρος δε μουτηλήν ο οποίος ελαβώθη με μίαν πέτραν όταν εκάη η μονετζιόν του κάστρου ήτον κατακοιτάμενος από τότε έως τώρα οπού είναι ημέραις δεκαεπτά τον ιάτρευε ο σορ τζαμπατίστας τζελέντες εδιορθώθη ως χριστιανός. 
Δανιήλ Ιερεύς ο τζανκαρώλ ο της αγίας Τριάδος 

1718 Νοεμβρίου 11
εις τας έξι ήμιση ώρας της νυκτός εξημερώνοντας Τρίτη γινομένη η φθορά εις τόσαις ψυχαίς χριστιανών μέσα εις το κάστρο το παλαιόν απέτυχε της παρούσης ζωής η ρόζα θ: του ποτέ κάπο μαρκολύμου πλακομένη εις το σπήτι της αδελφής της, ενταφιάζετε δε στην μονήν του εσταυρωμένου, ήτον χρονών 18 

1718 Νοεμβρίου 11 
εσκοτόθι από μία πέτρα ο διμίτρις σιρουγιότις ο ποδότας του κατέργου του καπελέτου ίτον χρονόν ιντζέρκα εξίντα ενταφιάζετε εις τιν άνοθεν μονίν (Παναγία των Ξένων). 
νεόφυτος ιερομόναχος σαμοϊλις εφιμέριος

  Η κηδεία του Γενικού Προνοητή Πιζάνη έγινε έξι μέρες αργότερα, ήταν επισημότατη αλλά δεν παραβρέθηκε ο ορθόδοξος κλήρος. Μέχρι σήμερα σώζεται στην Καθολική Μητρόπολη των Αγίων Ιακώβου και Χριστοφόρου η επιτύμβια πλάκα που αναφέρει λατινικά ότι "ανέβηκε στον ουρανό όπως ο Ηλίας μέσα στις φλόγες, σε ηλικία 57 χρόνων στις 4 των Ειδών του Νοεμβρίου".
Η τεράστια αυτή καταστροφή συνδέθηκε με θαυματουργή επέμβαση του Αγίου Σπυρίδωνος που θέλησε να τιμωρήσει τον Πιζάνη για την επιθυμία του να κατασκευάσει καθολικό αλτάρι στην εκκλησία Του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ και ΠΗΓΕΣ:

1. Κ.Χ.Μ. Κυριάκης, Οδηγός της νήσου Κέρκυρας κ.τ.λ., Αθήνα, 1902

2. S.G.V. De Biasi, Alcuni documenti intorno l΄ accidentale catastrofe avvenuta nel΄ isola di Corfu nell΄ anno 1718, Corfu, 1878

3. Ιστορικό Αρχείο Κέρκυρας, Ληξιαρχικές Πράξεις Εκκλησιών, Τόμος 157/2 - Εκκλησία Εσταυρωμένου, Τόμος 117/1 - Υ.Θ. Φανερωμένη των ξένων, Τόμος 150 - Αγία Τριάδα.

4. Α. Αγοροπούλου- Μπιρμπίλη, Η αρχιτεκτονική της πόλεως Κερκύρας κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας, Αθήνα, 1977

5. Ν. Βούλγαρης, Αληθής Έκθεσις κ.τ.λ., Βενετία, 1880

6. Σ. Μ. Θεοτόκης, Ενετοκρατία, Κέρκυρα 1914

7. Ν. Κάππος Αρχιμανδρίτης, Επιστολιμαία απάντηση, Κέρκυρα, 1878

8. Σ. Παπαγεωργίου, Ιστορία της εκκλησίας της Κέρκυρας, Κέρκυρα, 1920

9. Α.Χ. Τσίτσας, "Η θεομηνία της 10/21 Νοεμβρίου στην Κέρκυρα", Ανάτυπο από το Δελτίον της Ιονίου Ακαδημίας, Τόμος Β΄, Κέρκυρα, 1986.

Γιώργος Ζούμπος
http://oldkerkyraphoto.blogspot.com/
http://2gymkerkyrasstpraktikou19751976.blogspot.com/