Αφιέρωμα στις λίμνες, λιμνοπούλες και λιμνοθάλασσες της Κέρκυρας

Ημ / νία: 11.05.16

Του Θεόδωρου Σκαλίτη

Στα χρόνια τα παλιά, όπως μας λένε τα κιτάμπια, πυκνά δάση, βάλτοι και έλη ήταν συνηθισμένες εικόνες στο νησί. Ένα τοπίο άγριο και αφιλόξενο. Ειδικά τα στάσιμα νερά, ως κουνουποφωλιές και κατ’ επέκταση εστίες μετάδοσης μαλάριας, αποτελούσαν άσχημο βραχνά για τσου ντόπιους. Βέβαια η παρουσία υγροτόπων δεν ήταν μόνο κατάρα. Λίμνες γλυκού νερού κάλυπταν ανάγκες ποτίσματος ενώ λιμνοθάλασσες χρησιμοποιούνταν ως βιβάρια. Επίσης και η απουσία λιμνών μπορεί να ήταν ωφέλιμη. Η αποξήρανση τους άφηνε πίσω καινούργια χωράφια για καλλιέργεια (ή για γήπεδα γκόλφ ή για πισίνες) και έδιωχνε την μαλάρια. Χαραχτηριστικό παράδειγμα η περιοχή του Ρόπα η οποία με τα έργα αποστράγγισης του 19ου αιώνα μετατράπηκε από βάλτος σε λιβάδι. Τέτοιες επεμβάσεις όμως δεν έκαμε μόνο ο άνθρωπος αλλά και η φύση. Έτσι μόνο μπορεί να εξηγηθεί η μυστηριώδης εξαφάνιση τση Μαυρόλιμνης καθώς και άλλων λιμνών που αναφέρονται σε έγγραφα νοδάρων.

Απομεινάρια εκείνου του ελώδους τοπίου του παρελθόντος είναι οι τρεις λιμνοθάλασσες και ένας αριθμός από μικρότερες λίμνες, άλλες εποχιακές και άλλες μόνιμες, που είναι διάσπαρτες στο νησί. Αυτοί οι υγρότοποι αποτελούν ένα αναπόσπαστο και όμορφο κομμάτι τση Κορφιάτικης φύσης αλλά και της ιστορίας καθότι συνδέθηκαν, μέσω διάφορων τρόπων, με τον βίο πολλών γενεών ντόπιων. Συνεπώς αξίζει να τους γνωρίσουμε λίγο καλύτερα μπας και αποκτήσουν τον δέοντα σεβασμό διότι το μέλλον τους δεν διαγράφεται ευοίωνο.

            Παρ' όλη την γενικότερη «αναγνώριση» και την «προστασία» τα φτερά του αφανισμού σκιάζουν ακόμη τους λιμνότοπους του νησιού. Οι υπ’ αριθμόν ένα εχθροί τους είναι η ρύπανση και η υποβάθμιση που προκαλούνται από την μετατροπή τους σε σκουπιδότοπους, την οικοπεδοποίηση, την άρδευση, την ρίψη απόβλητων, την αποξήρανση κλπ. Οι απειλές αυτές στοχεύουν κυρίως τις λίμνες γλυκού νερού, οι οποίες είναι μικρά, κλειστά, χωρίς δυνατότητα συχνής ανανέωσης νερού άρα ιδιαιτέρως  ευαίσθητα οικοσυστήματα. Αλλά και οι λιμνοθάλασσες δεν βρίσκονται σε καλύτερη θέση αν αναλογιστεί κανείς το φάντασμα της κατασκευής ξενοδοχειακών εκτρωμάτων που πλανάται ακόμη πάνω από την Αντινιώτη ή τις κατασκευές που ξεφυτρώνουν στις παραλίες του Ίσσου και του Χαλικούνα στην Κορισσίων.

 

 

2. Λιμνοθάλασσα Κορισσίων

 

 

3. Σκοτεινή

 

Η Σκοτεινή (ευχαριστίες στους διαχειριστές του http://ecokerkyra.blogspot.com για την ευγενική παραχώρηση αυτής της φωτογραφίας)

 

Η Σκοτεινή είναι μια μικρή λίμνη κοντά στα Δανίλια. Κείτεται ντυμένη στα πράσινα πλάι σε έναν «σκωροφαγομένο» λόφο, ίσως παλιό νταμάρι. Απέκτησε φήμη ως μια από τις λίμνες που εξορμούσε ο GeraldDurrell, κατά την διάρκεια της διαμονής του στο νησί λίγο πριν το ξέσπασμα του Β΄ΠΠ, για να εξερευνήσει την Κερκυραϊκή φύση. Φαίνεται πως δεν την επέλεξε τυχαία αφού η Σκοτεινή φιλοξενεί ένα οικοσύστημα με πλούσια βλάστηση και υδρόβια ζωή. Κατά συνέπεια προσελκύει το ενδιαφέρον επιστημόνων και έχουν γίνει αναφορές σ’ αυτήν σε επιστημονικά άρθρα περί χλωρίδας και πανίδας. Η βιωσιμότητα της δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί δεδομένη καθότι βρίσκεται εγκλωβισμένη σε περιοχή όπου υπάρχει μόνιμη ανθρώπινη δραστηριότητα και γειτνιάζει με ιδιωτικές κατοικίες. Πάντως όσο οι γείτονες της δείχνουν τον απαιτούμενο σεβασμό αυτή δεν θα διατρέχει κάποιον ιδιαίτερο κίνδυνο.

 

 

4. Μπρεντάνου

 

Λίμνη Μπρεντάνου κοιτάζοντας βορειοδυτικά

 

Η λίμνη Μπρεντάνου βρίσκεται νοτιοανατολικά του ΧΥΤΑ στο Τεμπλόνι. Περικυκλωμένη από δέντρα και θάμνους συγκροτεί ένα μικρό υγροβιότοπο ο οποίος έχει αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και έχουν καταγραφεί κάποια από τα είδη που ευδοκιμούν σ’ αυτό. Επιστημονική δημοσίευση χαρακτηρίζει την λίμνη ασυνήθιστη και με ενδιαφέρουσες χημικές παραμέτρους. Άλλο χαρακτηριστικό της είναι ότι εμφανίζει ευτροφισμό. Το φαινόμενο αυτό, κυρίως επακόλουθο ανθρώπινων δραστηριοτήτων, αναγνωρίζεται εύκολα από την μεγάλη συγκέντρωση άλγης στην υδάτινη επιφάνεια. Προκαλείται, υπό ορισμένες συνθήκες, από τον υπέρμετρο πολλαπλασιασμό κάποιων οργανισμών λόγω της εμφάνισης πλεονάσματος θρεπτικών συστατικών στο νερό. Η πληθυσμιακή αυτή έκρηξη διαταράσσει την ισορροπία του βιότοπου και δυσχεραίνει την επιβίωση των υπόλοιπων υδρόβιων οργανισμών. Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να επέλθει και η νέκρωση του. Η λίμνη Μπρεντάνου δεν δείχνει σημεία νέκρωσης αλλά γενικά οι προοπτικές που διαγράφονται για την επιβίωση της δεν είναι και οι καλύτερες. Μπορεί να μην ασφυκτιά από την παρουσία οικοδομών όμως δεν βρίσκεται σε θέση απομακρυσμένη από ανθρώπινες δραστηριότητες ενώ ο ΧΥΤΑ δεν είναι και ο καλύτερος γείτονας που θα μπορούσε να έχει. Άλλες ανησυχίες σχετίζονται με την αποξήρανση και κλασσικά με την ρίψη σκουπιδιών.

 

Οι δύο παραπάνω λίμνες καθώς και άλλες που παρουσιάζονται στις αναρτήσεις βρίσκονται σε μια περιοχή που παρουσιάζει σημαντική συγκέντρωση λιμνότοπων. Αυτή ξεκινά από τα νότια του Σκριπερού, κατεβαίνει προς Πουλάδες και φτάνει μέχρι Τεμπλόνι. Εντός της απλώνονται, σύμφωνα με την βιβλιογραφία, οι εξής λίμνες και λιμνοπούλες:

 

Σκοτεινή

Μπρεντάνου

Κλουδάτικη

Φάφαινα

Γαυρόλιμνη ή Καβουρόλιμνη

Φουντάνα

Γιαλινά

Γαϊδαράνα 

Κουνουπίνα

Καναβού

Μάρκου

 

5. Kαβουρόλιμνη

 

 

Η Καβουρόλιμνη βρίσκεται κοντά στους Πουλάδες, βόρεια του Τεμπλονίου και ανήκει στην ομάδα των λιμναίων σχηματισμών που απλώνονται στα μέρη ανατολικά του λιβαδιού του Ρόπα.

 

 

Ρυτίδες στον καθρέφτη.

Η λίμνη, πλαισιωμένη από πυκνή βλάστηση, κείτεται σε μια τοποθεσία που συνδυάζει φρυγανότοπους με χορτολιβαδικές εκτάσεις και που συνορεύει με αρκετούς λόφους. Το τοπίο συμπληρώνεται από την παρουσία δέντρων και θάμνων, κυρίως βελανιδιών και πουρναριών. Σαφώς η Καβουρόλιμνη βρίσκεται στα φόρτε της την άνοιξη όταν στήνουν πάρτυ τα αγριολούλουδα και η περιοχή παίρνει μια πολύχρωμη όψη. Έτσι το μέρος αυτό, αν και υποδεέστερο από τα μέρη της Γαϊδαράνας προς βορρά, μπορεί να προσφέρει ευκαιρίες για περιηγήσεις που θα ικανοποιήσουν τους φυσιολάτρες. Μια καλή ιδέα ίσως θα ήταν να ξεκινήσει κανείς από την Καβουρόλιμνη και να περιπλανηθεί προς τον βορρά μέχρι την Γαϊδαράνα. Η προς νότο περιπλάνηση είναι άσκοπη εχτός αν ενδιαφέρεται κανείς για το ΧΥΤΑ.

 

Χειμώνας στο λιβάδι τση Καβουρόλιμνης. Οι ξεγυμνωμένες βελανιδιές θωρούν γεμάτες φθόνο την πλούσια πράσινη αμφίεση του αειθαλούς πουρναριού. Στα πόδια τους οι ασπέρδουκλες αναμένουν καρτερικά την άνοιξη για να απλώσουν ολόγυρα το λευκό τους πέπλο.

           

Η Καβουρόλιμνη είναι γνωστή και ως Γαυρόλιμνη. Ποια εκ των δυο είναι η αρχαιότερη ονομασία δεν γνωρίζουμε. Το σίγουρο είναι ότι στον κατάλογο των ναών του νησιού που συνέταξε ο μέγας Πρωτοπαπάς Σ. Βούλγαρης το 1753 αναφέρεται ως Καβρόλιμνη όπου υπήρχε και ναός του Εσταυρωμένου Χριστού, επι λέξει«Ομοίως απήλθομεν εις την μονήν του Εσταυρωμένου Χριστού εις τόπον λεγόμενον Καβρόλιμνη. Γιούς των μισέρ Τζώρτζη και Βοντιλάγγη αδελφών Πετρετήν». Είναι δύσκολο όμως να προσδιοριστεί η αυθεντική ονομασία καθότι οι παραφθορές στα τοπωνύμια είναι συχνό φαινόμενο. Περί της προέλευσης των σημερινών ονομασιών μπορούν να γίνουν διάφορες εικασίες. Ίσως από τα καβούρια (ναι ναι υπάρχουν και καβούρια γλυκού νερού) στην μια περίπτωση, ίσως από το δέντρο γαύρος στην άλλη.

 

   Η λίμνη συντηρεί ένα οικοσύστημα το οποίο έχει βρεθεί μερικές φορές κάτω από την ερευνητική ματιά επιστημόνων προς αναζήτηση διαφόρων ειδών χλωρίδας και πανίδας και έχουν βγει σχετικές επιστημονικές δημοσιεύσεις. Είναι πολύ ευαίσθητο και επιβαρύνεται κυρίως από την έντονη ρίψη απορριμμάτων και την οικοπεδοποίηση. Επίσης, η περιοχή των Πουλάδων, σύμφωνα με πόρισμα μελέτης οχλουσών χρήσεων της ΝΑ, έχει κριθεί κατάλληλη για την κατασκευή ΧΥΤΥ κάτι που αν γίνει ενδεχομένως θα οδηγήσει σε περαιτέρω υποβάθμιση της Καβουρόλιμνης και των γειτονικών λιμνών.

 

6. Λιμνοθάλασσα Αντινιώτη στη Βόρεια Κέρκυρα

 

Η Λιμνοθάλασσα Αντινιώτη είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά τοπία στην Κέρκυρα, με εξαιρετικά ευαίσθητο αλλά και πολυποίκιλο οικοσύστημα. Βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του νησιού, στο δήμο Θιναλίων, μετά την παραλία του Αλμυρού και του Άγιου Σπυρίδωνα. Η λιμνοθάλασσα Αντινιώτη καταλαμβάνει συνολική έκταση 400 περίπου στρεμμάτων και αποτελείται από το έλος Κουνουφάδι και την κυρίως λιμνοθάλασσα και είναι ένα μέρος γεμάτο αγριολούλουδα και καλαμιές, καθώς και υδρόβια φυτά που δε συναντά κανείς σε κανένα άλλο σημείο των Επτανήσων. Η λιμνοθάλασσα Αντινιώτη προστατεύεται από τη συνθήκη Natura 2000 λόγω της ιδιαιτερότητάς της αλλά και γιατί προσφέρει καταφύγιο σε πολλά είδη πουλιών. Οι επιστήμονες που εργάζονται στην περιοχή και παρακολουθούν το οικοσύστημα έχουν καταγράψει πάνω από 90 είδη αποδημητικών πουλιών, ερωδιούς, κορμοράνους, πάπιες, νεροχελώνες, ποταμοχελώνες και λαφίτες (Elaphe Quatuorlineata), ένα είδος ερπετού. Το πιο σπάνιο είδος που συναντά κανείς στην περιοχή είναι η βίδρα ή σβίδρα όπως την αποκαλούν οι Κερκυραίοι και που ζει σε μεγάλους πληθυσμούς στην λιμνοθάλασσα. Αν και οι κυνηγοί προσπαθούν σθεναρά για το αντίθετο, η σβίδρα παραμένει ένα από τα προστατευόμενα είδη της λιμνοθάλασσας.

 

Συνάκτης: Θεόδωρος Σκαλίτης