Λαζαρέτο: το νησί των λεπρών τον 16ο αιώνα και τόπος εκτέλεσης της Εθνικής Αντιστάσης

Εμφανίσεις:

Ημ / νία: 16.11.18

Λαζαρέτο: τόπος μνήμης για τα θύματα του Β΄παγκοσμίου πολέμου και του Εμφυλίου

Η νησίδα Λαζαρέτο βρίσκεται στη βορειοανατολική πλευρά της πόλης της Κέρκυρας. Είναι ακατοίκητη, απέχει δύο ναυτικά μίλια από την πόλη και η έκτασή του είναι 70.000 τ.μ. Δεν ξεχωρίζει μόνο για την ιδιαίτερη ομορφιά του και την πυκνή βλάστηση του αλλά και την μοναδική ιστορική του αξία.

Η παλιά του ονομασία ήταν Άγιος Δημήτριος χάρη σε μια μικρή εκκλησία που κάποτε υπήρχε εκεί. Για τη σημερινή του ονομασία υπάρχουν δύο εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη, ήταν κτισμένη μια εκκλησία η οποία ήταν αφιερωμένη στην Παναγία της Ναζαρέτ. Με παραφθορά του «Λα - Ναζαρέτ» προήλθε το « Λα- Ζαρέτο». Σύμφωνα με τη δεύτερη, η ονομασία προέρχεται από το λοιμοκαθαρτήριο (λαζαρέτο) που υπήρχε εκεί από τους Ενετούς. Το 1413 σε ένα νησάκι με το Nazaretum ιδρύθηκε νοσοκομείο για προσβεβλημένους από την πανώλη για να περιοριστεί η ασθένεια. Δεν είναι τυχαίο ότι συναντάμε σε νησάκια στην Ιθάκη και τη Ζάκυνθο λοιμοκαθαρτήρια με την ονομασια «Λαζαρέτο».

Η νησίδα αυτή αποκτά σημαντικό ιστορικό ενδιαφέρον από τον 16ο αιώνα. Στην αρχή της Ενετοκρατίας υπήρχε μοναστήρι το οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε ως λεπροκομείο για τέσσερις περίπου αιώνες. Εκεί είχαν διοριστεί υγειονομικοί υπάλληλοι από τις αρχές της Βενετίας ενώ παράλληλα ζούσαν στρατιώτες και θρησκευτικοί λειτουργοί.

Υπό την κυριότητα του Ρωσοτουρκικού στόλου χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικό νοσοκομείο. Το λοιμοκαθαρτήριο λειτούργησε μέχρι την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα ενώ κατά τη διάρκεια της Αγγλικής κατοχής ανακαινίστηκε.

Από κει και έπειτα το Λαζαρέτο θα γράψει τη δική του αιματοβαμμένη ιστορία. Κατά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο οι δυνάμεις του Άξονα θα ιδρύσουν στρατόπεδο συγκεντρώσεως για τους αιχμάλωτους αγωνιστές της Αντίστασης.

Το επόμενο διάστημα που ακολούθησε αποτελεί μια από τις πιο σκοτεινές σελίδες της ελληνικής ιστορίας. Κατάλοιπο του φονικότερου παγκοσμίου πολέμου ήταν ο Εμφύλιος πόλεμος από το 1946 έως το 1949.

Η  μικρή αυτή καταπράσινη νησίδα θα χρησιμοποιηθεί από το επίσημο κράτος ως τόπος εκτέλεσης κρατουμένων, κυρίως κομμουνιστών με πρώτη εκτέλεση το 1947  και τελευταία το 1962. Οι εκτελεσθέντες ήταν στην πλειοψηφία τους νέα παιδιά από διάφορα μέρη της Ελλάδας, αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και του Δημοκρατικού Στρατού.

Πολλοί από αυτούς είχαν κάνει ήδη τις δικές τους οικογένειες. Σύμφωνα με τα στοιχεία των ληξιαρχικών πράξεων του Δήμου Κέρκυρας από το 1947 έως το 1950 αριθμούνται 118 εκτελέσεις.

Συγκλονιστική είναι η μαρτυρία ενός από τους επιζώντες, του Θεόφιλου Κορωνάκη.  «Το 1948 ήταν η χειρότερη χρονιά, λέει ο Θεοφάνης Κορωνάκης. Τότε έγιναν οι περισσότερες εκτελέσεις. Ακόμη και μαζικές. Μια φορά εκτέλεσαν έντεκα συναγωνιστές μαζί. Οι εκτελέσεις γίνονταν στις πέντε το πρωί. Λίγο πριν ξημερώσει, η βαριά πόρτα της φυλακής άνοιγε και τους έπαιρναν. Εμείς, οι υπόλοιποι, ανεβαίναμε στον δεύτερο όροφο της φυλακής και από τα μικρά παράθυρα φωνάζαμε. Με το χωνί καλούσαμε τους Κερκυραίους να διαμαρτυρηθούν. Καλούσαμε το κόσμο να ξεσηκωθεί.» Πολλές είναι και οι μαρτυρίες των Κερκυραίων που ζούσαν στην πόλη όταν κατά το χάραμα έφτανε στα αυτιά τους η ομοβροντία των πυροβολισμών από τις εκτελέσεις.

Πλέον η νησίδα του Λαζαρέτο είναι ένας τόπος μνήμης  των εκτελεσθέντων πολιτικών κρατουμένων. Μια μέρα το χρόνο παίρνει «ζωή» όταν από κάθε γωνιά της Ελλάδας επιζώντες θανατοποινίτες και συγγενείς εκτελεσμένων έρχονται για να αποτίσουν φόρο τιμής σ’ αυτούς που χάθηκαν από τη φρίκη του εμφύλιου σπαραγμού.

Στο Λαζαρέτο σώζονται μια εκκλησία, τμήμα τείχους του λοιμοκαθαρτηρίου, το νεκροταφείο των εκτελεσθέντων αλλά και ο τοίχος πάνω στον οποίο οι μελλοθάνατοι άφηναν την τελευταία τους πνοή. Στον τοίχο αυτό υπάρχουν ακόμη οι  χάλκινοι κρίκοι όπου τους έδεναν τα χέρια ανοικτά και οι τρύπες από τις σφαίρες. 

Συντάκτης: Νίκος Στούπης