Το Σκαθάρι των Φοινικών προσβάλλει τους Φοίνικες της Κέρκυρας

Ο κόκκινος ρυγχωτός κάνθαρος, ο πλέον σοβαρότερος εχθρός των φοινικοειδών παγκοσμίως, τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκε και στην Κέρκυρα. Αποτέλεσμα της εμφάνισής του ήταν να προσβάλλει και να καταστρέψει φοινικόδεντρα που για αρκετά χρόνια, με την καλλωπιστική τους αξία, κοσμούν όμορφες γωνιές της ιστορικής πόλης αλλά και ολόκληρου του νησιού.

                     

Ενδεικτικά, προσβολές έχουν εντοπιστεί στο Μαράσλειο, στο Μον Ρεπο, στην Σπιανάδα και αλλού σε όλο το νησί. Φυτά επιβλητικά, λόγω της ηλικίας και του μεγέθους τους, δίπλα-δίπλα με κτίρια επιβλητικά, λόγω της ιστορίας και της αρχιτεκτονικής τους, όπως είναι για παράδειγμα το παλιό Δημαρχείο στην πόλη της Κέρκυρας. Ο μεγαλοπρεπής κανάριος φοίνικας (Εικόνα 1) δεσπόζει μπροστά από την είσοδο του παλιού δημαρχείου, σε φωτογραφική λήψη που έγινε τον Ιούλιο του 2014. Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους, το αποτέλεσμα της προσβολής από το σκαθάρι είναι εμφανές (Εικόνα 2). Και στις δύο εικόνες βλέπουμε τον ίδιο φοίνικα από διαφορετική οπτική γωνία. Ωστόσο, στην πρώτη περίπτωση, είναι εντυπωσιακή η αίσθηση που προκαλεί η παρουσία του φυτού καθώς ξεδιπλώνει όλη του τη χάρη και, παράλληλα, αναδεικνύεται από τη μεγαλοπρεπή αρχιτεκτονική του κτιρίου.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί το γεγονός ότι, οι φοίνικες είναι φυτά ιδιαίτερης καλλωπιστικής αξίας, επιβλητικά φυτά που πολλές φορές μπορεί να ξεπερνούν σε ηλικία και τα 150 χρόνια, χωρίς να απαιτούν κάποια ιδιαίτερη καλλιεργητική φροντίδα. Στη συνέχεια, ακολουθεί ένα ενημερωτικό, που σκοπό έχει, αφενός να ενημερώσει με λίγα λόγια τι είναι αυτό που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, δηλαδή, το σκαθάρι και αφετέρου όπως δηλώνει ο τίτλος του να προτείνουμε για την διαχείριση του προβλήματος.  

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΥ ΕΧΘΡΟΥ ΤΩΝ ΦΟΙΝΙΚΟΕΙΔΩΝ, ΤΟΥ ΚΟΚΚΙΝΟΥ ΡΥΓΧΟΤΟΥ ΚΑΝΘΑΡΟΥ Rhynchophorus ferrugineus

Η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΟΥ ΕΝΤΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 

Εικόνα 3: Το έντομο, Rhynchophorus ferrugineus.

Εικόνα 4: Φοίνικες του είδους Phoenix canariensis.

Εικόνα 5: Η προνύμφη του εντόμου.

Η ΑΞIΑ ΤΟΥ ΦΟΙΝΙΚΑ ΣΤΟ ΧΩΡΟ 

Στην πατρίδα μας ο φοίνικας αποτελεί ένα εισαγόμενο φυτικό είδος ιδιαίτερης καλλωπιστικής αξίας. Η ιδιαιτερότητα του ως φυτό εντοπίζεται στο γεγονός ότι όπου εγκατασταθεί, συνθέτει ένα εξωτικό αισθητικά αποτέλεσμα. Επιπλέον, αυτό που τους κάνει ξεχωριστούς, είναι ο αργός ρυθμός ανάπτυξης τους, με αποτέλεσμα όταν αυτοί βρίσκονται στο χώρο ενός πολιτιστικού μνημείου να γίνονται αυτομάτως αναπόσπαστο κομμάτι του μνημείου και πόλος έλξης. Ωστόσο, υπάρχουν και φυσικά «μνημεία» με φοίνικες, όπως είναι τα φοινικοδάση στο Βάϊ και την Πρέβελη στην Κρήτη, όπου φύεται ο 

ενδημικός φοίνικας του είδους Phoenix theophrasti (μη εισαγόμενο είδος). Όταν, τέλος, φύονται μεμονωμένοι ή σε μικρούς αριθμούς, συγκεκριμένα σε κήπους ιδιωτικών κατοικιών -και για πολλά χρόνια παρακολουθείται η ανάπτυξή τους- εξελίσσεται συχνά συναισθηματικό δέσιμο του ιδιοκτήτη με το φυτό. 

 

ΕΥΠΑΘΗ ΕΙΔΗ ΦΟΙΝΙΚΩΝ ΠΟΥ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 

Τα είδη φοινικοειδών που προσβάλλει και υπάρχουν στην Ελλάδα, είναι τα εξής: Areca catechu, Arenga pinnata, Caryota urensi, Cocos nucifera, Corypha elata, Elaeis guineensis, Livistona decipiens, L. chinensis, L. australis, Phoenix canariensis, P. dactylifera, P.theophrasti, P. roebelinii, P. sylvestris, Sabal causiarum, S. palmetto, Trachycarpus fortunei, Washingtonia filifera κ.α.. Στη λίστα των φυτών που προσβάλλει ανήκει και ο αθάνατος (ή αγάβη), Agave americana (Πηγή: EPPO, 2008). 

 

Η ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΝΤΟΜΟΥ 

Τα στάδια ανάπτυξης του εντόμου είναι: αυγό, προνύμφη, νύμφη και ακμαίο έντομο (σκαθάρι). Οι προνύμφες (Εικ. 5) μπορούν να φτάσουν σε μήκος τα 5 εκ.. Κάθε προνύμφη κατασκευάζει ένα κουκούλι από τις ίνες του φοίνικα κι εκεί μεταμορφώνεται σε ενήλικο έντομο. Το ακμαίο έχει κόκκινο-καστανό χρώμα και φέρει σκουρόχρωμα στίγματα (Εικ. 3). 

 

Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΝΤΟΜΟΥ 

Όλα τα στάδια ανάπτυξης του εντόμου εξελίσσονται στο εσωτερικό του φοίνικα και κυρίως στην κορυφή του. Τα θηλυκά γεννούν περίπου 300 αυγά το καθένα. Στο εσωτερικό του κορμού, οι προνύμφες προκειμένου να τραφούν, διανοίγουν στοές που το μήκος τους φτάνει μέχρι και το ένα μέτρο. Τα ενήλικά έχουν ικανότητα πτήσης πάνω από 900 μέτρα προς αναζήτηση τροφής. Σύμφωνα με υπολογισμούς, από ένα μόνο ζεύγος ρυγχοφόρων, θεωρητικά θα μπορούσαν να προκύψουν πάνω από 53 εκατομμύρια απόγονοι σε τέσσερεις γενιές, απουσία βεβαίως περιοριστικών παραγόντων (π.χ. φυτοπροστατευτικά προϊόντα κ.α.) (Πηγή: EPPO, 2008). 

 

Εικόνα 6: Πτώση των κεντρικών φύλλων. 

 

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ-ΖΗΜΙΕΣ 

Τη σημαντικότερη ζημιά την προκαλούν οι προνύμφες του εντόμου. Συνήθως, η ζημιά που προκαλείται είναι ορατή όταν η κατάσταση του φυτού είναι πλέον σε προχωρημένο στάδιο προσβολής κι εκδηλώνεται με την κάμψη των κεντρικών φύλλων (Εικ. 6). Τα συμπτώματα δεν είναι πάντα ορατά και πολλές φορές οι προσβολές δε γίνονται αντιληπτές. Στη συνέχεια, ακολουθεί η καταστροφή της νέας βλάστησης και η κάμψη των παλαιών φύλλων, δίνοντας στο φυτό την όψη ανοικτής ομπρέλας (Εικ. 7). Στο στάδιο αυτό, οι πιθανότητες για να ανακάμψει το φυτό είναι λιγοστές. Στην περίπτωση που ο φοίνικας δεν έχει απομακρυνθεί ή δεν έχει γίνει προσπάθεια για να σωθεί, από το εσωτερικό του βγαίνουν ακμαία έντομα όπου και θα μπορούν να μετακινηθούν σε γειτονικά φοινικοειδή προς αναζήτηση τροφής. Επίσης, υπάρχει κίνδυνος πτώσης και του κορμού του προσβεβλημένου φοινικοειδούς (Εικ. 8). 

 

 

Εικόνα 7: To χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ανοικτής ομπρέλας

 

Η ΣΩΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ 

Για την ορθή διαχείριση και αντιμετώπιση του προβλήματος απαιτείται μία σειρά ενεργειών που απαιτούν επαρκή εμπειρία και τεχνογνωσία: 

 

1.  Άμεση απομάκρυνση και ταφή των εντελώς κατεστραμμένων φοινίκων. 
2.  Εφαρμογή εγκεκριμένων φυτοπροστατευτικών προϊόντων από το ΥΠ.Α.Α.Τ. ή  βιολογικών μέσων, προληπτικά ή για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Όταν γίνεται χρήση χημικών, επιβάλεται η κοπή των ανθοταξιών, για την αποφυγή δηλητηρίασης των μελισσών. Επίσης, πρέπει να λαμβάνουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα προσωπικής ασφάλειας και όχι μόνο.
3.  Σε όχι προχωρημένο στάδιο προσβολής, αντιμετώπιση του προβλήματος με μηχανικές μεθόδους όπως είναι η εξειδικευμένη μέθοδος της δενδροχειρουργικής. 
4.  Σημαντικό κρίνεται να υπάρχει σωστή ενημέρωση των ενδιαφερομένων και άμεσα εμπλεκομένων με το πρόβλημα. 

 

Το έντομo έχει χαρακτηριστεί ως έντομο καραντίνας για την Ε.Ε. Ως εκ τούτου απαιτείται σύμφωνα με τις αποφάσεις της Ε.Ε. η σχολαστική τήρηση των ενεργειών που προαναφέρθηκαν για την ορθή αντιμετώπιση του προβλήματος και την αποφυγή εξάπλωσης του. 

 

Η ΔΕΝΔΡΟΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΗ 

Η δενδροχειρουργική, είναι μία μέθοδος, μηχανικής εξυγίανσης, αποτελεσματική στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων. Απαιτεί εξοικείωση με το αντικείμενο και  εμπειρία. Φοίνικες σε όχι αρκετά προχωρημένο στάδιο προσβολής, όπου το ακραίο μερίστωμα δεν έχει καταστραφεί εντελώς, μπορούν να επανέλθουν. Αφού γίνει με επιτυχία, ο φοίνικας αρχίζει να αναβλαστάνει και πάλι. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται συνεχής παρακολούθηση και προστασία για την αποφυγή του κινδύνου επαναπροσβολής. 

 

 

 

Εικόνα 8: Κίνδυνος από την πτώση του κορμού. 

 

Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΜΟΥ ΣΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ 

Διαρκής ενασχόληση μου, από το φθινόπωρο του 2007, με το αντικείμενο τόσο σε  ερευνητικό επίπεδο (στο εργαστήριο και στο πεδίο) όσο και σε επαγγελματικό (συνεργασίες στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα) και απόκτηση εμπειρίας στη μέθοδο της δενδροχειρουργικής. Αποτέλεσμα, όλης αυτής της διαδρομής, είναι η εξοικείωση με τον εντοπισμό προσβεβλημένων φοινικοειδών, και η απόκτηση εμπειρίας για την ορθή διαχείριση και αντιμετώπιση του προβλήματος αλλά και την αξιολόγηση σε κάθε τι καινούριο που θα μπορούσε να βελτιστοποιήσει τις εφαρμοζόμενες μεθόδους. 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

• Kontodimas, D. C., Milonas, P. G., Vassiliou, V., Thymakis, N., and Economou, D., 2005-2006. The occurrence of Rhynchophorus ferrugineus in Greece and Cyprus and the risk against the native Greek palm tree Phoenix theofrasti. Entomologica Hellenica, 16: 11-15. 
• EPPO, 2008. ‘Data sheets on quarantine pests: Rhynchophorus ferrugineus’. Bulletin OEPP/EPP Bulletin, 38: 55–59. 

 

 

Στοιχεία Επικοινωνίας:

Κυριάκος Αγγελακόπουλος, Γεωπόνος Τ.Ε. 

Τηλ. 695 79 41 856 

email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.