Διάγνωση και θεραπεία υπογονιμότητας

Γράφει για το Corfuland o Κερκυραίος Σπύρος Καρδάκης MD Χειρουργός Γυναικολόγος- Μαιευτήρας Χειρουργός, Χειρουργός Γυναικολόγος Λαπαροσκόπος και ειδήμων Υπογονιμότητας και Yποβοηθούμενης Aναπαραγωγής.

Η υπογονιμότητα είναι ένα σύνηθες πρόβλημα στην εποχή μας και στις πρισσότερες περιπτώσεις υπάρχει θεραπεία.

Διάγνωση και θεραπεία υπογονιμότητας

Η υπογονιμότητα είναι ενα συνήθες πρόβλημα στην εποχή μας και στις πρισσότερες περιπτώσεις υπάρχει θεραπεία. Αυτό το σύντομο άρθρο έχει το σκοπό να δώσει με συνοπτικό τρόπο πληροφορίες σχετικά με την διάγνωση αλλα και την θεραπεία της υπογονιμότητας.

Η υπογονιμότητα ορίζεται ως η αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη και να αποκτήσει τέκν ομετά από ένα τουλάχιστον χρόνο τακτικών σεξουαλικών επαφών χωρίς αντισυλληπτική προστασία. Το ανθρώπινο είδος έχει χαμηλή αναπαραγωγική ικανότητα και η πιθανότητα ενός νεαρού ζευγαριού να πετύχει εγκυμοσύνη μέσα σε ένα μήνα είναι γύρω στο 25-30%, ενώ χρειάζονται 2-4 μήνες για την πλειοψηφία των ζευγαριών. Μόνο το 85% όλων των φυσιολογικών ζευγαριών θα πετύχουν εγκυμοσύνη μέσα σε ένα χρόνο.  Η υπογονιμότητα δεν είναι συνόνυμο με την «στειρότητα», που είναι η απόλυτη βιολογική αδυναμία τεκνοποίησης για παράδειγμα, μια γυναίκα που έχει υποβληθεί σε ολική αφαίρεση μήτρας και ωοθηκών.

Η υπογονιμότητα είναι ένα πολύ συνηθισμένο πρόβλημα αφού υπολογίζεται οτι περίπου 15% των ζευγαριών έχουν σημαντική καθυστέρηση να πετύχουν εγκυμοσύνη, ενώ περισσότερο από τα μισά ζευγάρια καθυστερούν να αναζητήσουν βοήθεια για το πρόβλημά τους, είτε από φόβο είτε από άγνοια. Αυτή η καθυστέρηση, αν είναι μακροχρόνια μπορεί να επιδεινώσει το πρόβλημα αφού όπως είναι γνωστό η αύξηση της ηλικίας επιβαρύνει το πρόβλημα.Η υπογονιμότητα στον Δυτικό κόσμο παρουσιάξει αυξητική τάση η οποία οφείλεται σε διάφορα αίτια και κυρίως στην καθυστέρηση της μητρότητας για κοινωνικοοικονομικούς λόγους.
 

Τα αίτια της υπογονιμότητας είναι πολλά, στο 30% περίπου των περιπτώσεων η υπογονιμότητα οφείλεται σε γυναικεία αίτια, όπως προβλήματα ωοθηλακιορρηξίας π.χ. πολυκυστικές ωοθήκες, προβλήματα στις σάλπιγγες και την περιτοναική κοιλότητα π.χ. ενδoμητρίωση, φλεγμονές, και προβλήματα στη μήτρα και τον τράχηλο. Στο 30% η υπογονημότητα οφείλεται σε ανδρικούς παράγοντες όπως χρόνιος πόνος στους όρχεις που ενδέχεται να συνδέτεαι με την παρουσία κιρσοκήλης (διογκωμένη φλέβα στους όρχεις), αλλοιώσεις στους όρχεις κατά την παιδική ηλικία π.χ. η κρυψορχία και τέλος λειτουργικές δυσκολίες. Στο 20% περίπου, η υπογονημότητα είναι συνδυασμός γυναικίων και ανδρικών αιτιών. Επίσης υπάρχει ένα ποσοστό περιστατικών, περίπου 20%, που δεν αναγνωρίζεται κανένα αίτιο.
 

Υπάρχουν παράγοντες που μειώνουν τη γονιμότητα όπως η ηλικία της γυναίκας άνω των 35 ετών, η απουσία προηγούμενης εγκυμοσύνης, η σεξουαλική επαφή σε λάθος χρονική στιγμή, η προσπάθεια σύλληψης για περισσότερο από 3 έτη, η παχυσαρκεία με δείκτης μάζας σώματος (BMI) >30 ή πολύ λεπτές γυναίκες με BMI<20, το κάπνισμα, η λήψη καφεΐνης περισσότερη από 2 φλυτζάνια ημερησίως και η χρήση ναρκωτικών ουσιών.
 

Το ζευγάρι που προσπαθεί παραπάνω από 1 χρόνο, χωρίς επιτυχία, θα πρέπει να επισκεφτεί ειδικό γυναικολόγο ώστε να βρεθούν τα πιθανά αίτια υπογονιμότητας. Έπειτα, ανάλογα με τα αίτια θα πρέπει να πραγματοποιηθεί και η ανάλογη θεραπεία. Έλεγχος μετά από έξι μήνες προτείνεται σε ειδικές περιπτώσεις, όπως ζευγάρια υψηλού κινδύνου για υπογονιμότητα για παράδειγμα γνωστό ιστορκό ενδομητρίωσης, παθολογικές σάλπιγγες, ιστορικό ολιγο/αμμηνόροιας, ιστορικό γυνακολογικών ή ανδρολογικών επεμβάσεων, γυναίκες πάνω από 35 ετών ή όταν ο σύζυγος έχει γνωστό πρόβλημα υπογονιμότητας.
 

Η βασική διερεύνηση υπογονιμότητας περιλαμβάνει ορισμένες βασικές εξετάσεις: το σπερμοδιάγραμμα δηλαδή την εξέταση του σπέρματος του άνδρα για την ύπαρξη ικανού αριθμού σπερματοζωαρίων με φυσιολογική κινητικότητα και μορφολογία, αιμοτολογικές εξετάσεις για τον ορμονολογικό έλεγχο, την αξιολόγηση ωοθηκών, σαλπίγγων και μήτρας με διακολπικό υπερηχογράφημα και υστεροσαλπιγγογραφία ή σε ορισμένες περιπτώσεις υστεροσκόπηση ταυτόχρονα με λαπαροσκόπηση.
 

Η σωστή ενημέρωση του ζευγαριού είναι πολύ σημαντική. Μαζί με το γυναικολόγο, προγραμματίζονται οι διαγνωστικές εξετάσεις που θα υποβληθεί το ζευγάρι μέσα σε ένα χρονικό πλαίσιο, ώστε να έχουμε μια πλήρη εικόνα των πιθανών αιτιών της υπογονημότητας. Στην συνέχεια συζητούνται πιθανές θεραπείες και αν χρειάζεται προχωράμε σε προσπάθεια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Υπάρχουν διάφορες θεραπείες της υπογονιμότητας με πολύ καλα αποτελέσματα. Χειρουργικά με δύο μεθόδους, την ιστεροσκόπηση και την λαπαροσκόπηση, μπορούμε εκτός από το να διαγνώσουμε αίτια υπογονημότητας να προχωρήσουμε και στην θεραπεία αυτών π.χ. να αφαιρέσουμε έναν πολύποδα στη μήτρα ή να αποκαταστήσουμε βλάβες στις σάλπιγγες.

Εκτός από τις χειρουργικές μεθόδους, όλες οι θεραπείς που έχουμε στη διάθεσή μας στηρίζονται στην απομίμηση του φυσιολογικού κύκλου, δηλαδή χρησιμοποιούμε φάρμακα που διεγείρουν τις ωοθήκες. Τα φάρμακα αυτά λειτουργούν με δύο τρόπους έμμεσα και αναγκάζουν την ανθρώπινη υπόφυση να εκκρίνει τις ορμόνες (γοναδοτροπίνες) που φυσιολογικά ελέγχουν τον κύκλο ή είναι τα ίδια τα φάρμακα γοναδοτροπίνες και δρουν άμεσα στις ωοθήκες και τις ενεργοποιούν κατα τρόπο ώστε να ετοιμάσουν περισσότερα ωάρια. Επίσης συχνά δίνουμε μια άλλη ορμόνη την χοριακή γοναδοτροπίνη η οποία ξεκινάει την διαδικασία της ωορρηξίας.

Συχνά μιλάμε για υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, όρος που περιλαμβάνει διάφορες θεραπείς όπως την πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας, την ενδομήτρια σπερματέγχυση και την εξωσωματική γονιμοποίηση. 

Σε περιπτώσεις με πρόβλημα ωοθυλακιορρηξίας, η πρόκληση με χάπια ή ενέσεις της ωοθυλακιορρηξίας μπορεί να βοηθήσει την σύλληψη, είτε με φυσιολογική επαφή είτε σε συνδυασμό με θεραπείες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής όπως σπερματέγχυνση και εξωσωματική γονιμοποίηση.

Η ενδομήτρια σπερματέγχυση είναι η έγχυση επεξεργασμένου σπέρματος με έναν καθετήρα στο εσωτερικό της μήτρας παρακάμτοντας το εμπόδιο του τραχήλου και αυξάνει το ποσοστό σύλληψης κατά 13% περίπου κυρίως λόγω της επεξεργασίας του σπέρματος στο εργαστήριο και του κατάλληλου χρόνου που πραγματοποιείται, αφού γίνεται με παρακολούθηση της ωοθυλακιορρηξίας σε φυσιολογικό κύκλοή παράλληλα με την πρόκληση ωορρηξίας ή σε κύκλο με διέγερση ωοθηκών ώστε να απελευθερωθούν παραπάνω από ένα ωάρια και να έχει καλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.

Η ενδομήτρια σπερματέγχυση είναι μέθοδος πρώτης επιλογής σε περιπτώσεις ανεξήγητης, ιδιοπαθούς υπογονιμότητας και σε ήπιες ανωμαλίες σπερματοζωαρίων.

Η εξωσωματική γονιμοποίηση είναι η κύρια θεραπεία που εφαρμόζεται στα περισσότερα κέντρα, είναι το τελευταίο στάδιο της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, και παρέχει τα καλύτερα ποσοστά επιτυχίας, περίπου 40%. Διεγείρονται οι ωοθήκες, γίνεται ωοληψία με υπερηχογραφική καθοδήγηση, δηλαδή η λήψη των ώριμων ωαρίων από τις ωοθήκες και κατόπιν γονιμοποίηση με τα σπερματοζωάρια.  Τα γονιμοποιημένα ωάρια καλλιεργούνται για 3 έως 5 μέρες και στην συνέχεια τοποθετούνται μέσα στην μήτρα με ένα λεπτό καθετήρα υπό υπερηχογραφική καθοδήγηση.

Τέλος, είναι συμαντικό να επισημάνουμε ότι η όλη διαδικασία της διάγνωσης και θεραπείας της υπογονιμότητας είναι χρονοβόρα και δέν έχει πάντα άμεσα το επιθυμητό αποτέλεσμα αλλα ίσως να χρειαστούν περισσότερες προσπάθειες. Πολλές φορές το ζευγάρι έχει περάσει μία περίοδο δοκιμασίας πάνω απ' όλα ψυχολογικής. Αυτή η κατάσταση έχει σε κάποιες περιπτώσεις συνέπεις στην ψυχολογία της ασθενούς και την σχέση του ζευγαριού, γι αυτό τον λόγο είναι σημαντική η ψυχολογική υποστήριξη από εξειδικευμένο προσωπικό πριν και σε όλη την διάρκεια της διαδικασίας.
 

Σπύρος Καρδάκης MD Χειρουργός Γυναικολόγος- Μαιευτήρας

Χειρουργός Γυναικολόγος Λαπαροσκόπος

Υπογονιμότητα και Yποβοηθούμενη Aναπαραγωγή

www.gynmedkardakis.com

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.